Route Koningsdag Maastricht 2022

Beschrijving

• Sint Servaasbrug

- De Sint Servaasbrug staat in Maastricht ook wel bekend als de ‘Aw Brögk’ (oude brug). Niet voor niets, want het is de oudste (1289), nog bestaande brug in Nederland.

- In 1895 werd Koningin Wilhelmina eveneens op deze oude brug onthaald tijdens een bezoek aan Maastricht. Er werd een ware stadspoort opgetuigd om haar welkom te heten. Draai 90 graden naar rechts en je kijkt tegen de Wilhelminabrug aan, ook wel de nieuwe brug (Nuij Brögk).

- In 1925 waren Koningin Wilhelmina en prinses Juliana in Maastricht in het kader van de werkzaamheden aan het Julianakanaal waar eveneens de Maas doorheen stroomt. De toen 16-jarige prinses Juliana vond de zilveren schop, die ze als eerste het kanaal in mocht steken, zo mooi dat ze lachend aanbood het hele karwei maar in een keer af te maken. 

- De Koninklijke Route start precies in het midden van de stad, tussen Wyck en het centrum van Maastricht en vooral: op de brug over de Maas. Als voormalig ‘Prins der Wateren’, moet dit voor Koning Willem-Alexander een plek zijn waar hij zich ongetwijfeld thuis zal voelen.

• Mestreechter Geis

- Een vleugje charme en speelsheid met een goede dosis humor en levensvreugde. Een grote genieter van het goede leven dus. Zo zou je de ‘Mestreechter Geis’, oftewel hét gevoel, het gemoed en de geest van de Maastrichtenaar kunnen omschrijven. Het bronzen beeld op de Houtmaas van kunstenaar Mari Andriessen vertegenwoordigt die Maastrichtse geest.

- Je kon er maar beter niet komen. Het was er donker, spannend en onguur. Dat is nu wel anders. Het Stokstraatkwartier staat nu bekend als luxe en exclusief winkelgebied, maar was tot begin jaren zeventig een sociaal armoedige arbeiderswijk. Het had een dubieuze reputatie vanwege de hoeveelheid ‘logementen’ (die als bordeel zouden dienen) er lagen.

- Monument Romeinse brug
Al wandelend vanaf de Houtmaas langs de oever van de Maas, prijkt ‘ie’ in het water. Het monument van de Romeinse brug. Deze herinnert aan de eerste Romeinse brug over de Maas die hier lag voordat de Servaasbrug gebouwd werd. 

• Het Bat 

- Batteroaf
Een typisch Maastrichts woord: ‘Batteraof’ In het Maastrichts dialect gebruikt voor een ondeugend iemand. Het woord is afkomstig van de kolendragers die zakken met kolen van de kade, via Het Bat, de stad in droegen. Door de poeder die uit de zakken kwam, zagen zij zo zwart als raven. 

- Oudste straatje van Maastricht
Als je van de Servaasbrug, via Het Bat, richting Stadspark wandelt, passeer je aan de linkerkant een klein dwarsstraatje: De Eksterstraat. Dit is samen met de Plankstraat (iets verderop in het Stokstraatkwartier) het oudste straatje van Maastricht. Het waren de verbindingsstraten tussen de oost- en westpoort van het rond 333 gebouwde Romeinse Castellum.

• De Graanmarkt

- Oranje boven..uhh bomen
Een Maastrichtse traditie: In de afgelopen 100 jaar werden zo’n 8 verschillende gedenkbomen geplant gij geboorten van prinsessen en troonswisselingen bijvoorbeeld. Bij het terras van café La Bonne Femme aan de Graanmarkt vind je zo’n boom. Dit is de Willem Alexanderboom die geplant werd ter ere van zijn geboorte in 1967. Iets verderop in het stadspark bij de houten brug over de Jeker, staat de Koningsboom. Deze werd in 2013 geplant ter ere van de troonwisseling. Je herkent ‘m aan het blinkende zilveren Koningshek. 

• Het Stadspark

- Maastricht in Nederlands Volkslied
In het stadspark is het verleden van Maastricht als vestingstad duidelijk zichtbaar. De stadsmuur die je hier ziet, de kanonnen; ze herinneren aan de vele confrontaties en gevechten die rondom deze plek plaatsvonden. Ook ten tijde van de 80-jarige oorlog en de Nederlandse Opstand. Vanwege de ‘strategische’ ligging van Maastricht, nam de stad destijds een prominente positie in. Het is daarom dat Maastricht de enige stad in Nederland is, die wordt genoemd in het Nederland Volkslied. Check maar: in het 11e couplet!

- Als je langs de Maas richting stadspark wandelt, heb je mooi uitzicht op de skyline van de  architectuurwijk Céramique aan de overkant. Het markante Bonnefantenmuseum van architect Aldo Rossi en het Limburgse Provinciehuis van architect Gerard Snelders springen wellicht het meest in het oog. 

- Wist je dat Limburg de enige provincie in Nederland is waar men officieus van een ‘gouverneur’ en ‘gouvernement’ spreek in plaats van de Commissaris van de Koning en het Provinciehuis (zoals in de rest van het land)? Dit heeft te maken met het feit dat Limburgpas in 1866 tot het Nederlands grondgebied is gaan behoren. In het hertogdom Limburg (1839-1866) waar het eerder bij hoorde, sprak men van een gouverneur. Dit heeft te maken met het feit dat men in Maastricht tot de Franse Revolutie een militair gouverneur der vesting als hoogst aanwezige vertegenwoordiger van de Republiek kende, die in het 'Gouvernement’ in de Bouillonstraat resideerde.

- Het Provinciehuis, in Limburg ook wel Gouvernement, is niet alleen de plek waar Limburgse politiek bedreven wordt. Het is ook de plek waar op 7 februari 1992 Het Verdrag van Maastricht getekend werd. Voor de leden van de Koninklijke Familie is het bovendien ook een ‘thuis’ in Limburg, waar de leden regelmatig verblijven bij historische gelegenheden. Zo was het Prinses Beatrix die het Provinciehuis in 1986 officieel opende. Zijne Majesteit Koning Willem-Alexander en Hare Majesteit Koningin Máxima startten hier bovendien hun bezoek aan Limburg op 12 juni 2013 na de troonswisseling op 30 april eerder dat jaar. Wist je dat het Provinciehuis zelfs een speciale Koningskamer heeft die gebruikt wordt tijdens de bezoeken? Tijdens een rondleiding door het Gouvernement kom je er alles over te weten.

- Maastricht is de enige stad in Nederland is die wordt genoemd in het Nederlands Volkslied. In het elfde couplet wordt verwezen naar de 80-jarige oorlog en de Nederlandse Opstand. 

- Kinderkopjes, ze passen perfect bij straatbeeld, maar zijn een nachtmerrie voor hooggehakte dames. Toch nemen we de kinderkopjes als karakteristieke bestrating veelal voor lief. Het oog wil immers ook wat. Laten we het erop houden dat het ook perfect past bij de Maastrichtse ‘tred’. Overhaasten doen we hier namelijk niet. We slenteren en genieten hier graag net even iets langer. Shoppen, borrelen en uitgebreid tafelen. Daar neem je nu eenmaal de tijd voor. 

• OLV Plein

- Vlak voordat je bij het Onze Lieve Vrouwenplein komt, loop je aan de linkerkant voorbij een doorgang met de naam ‘Hondertmarck’ erboven. Dit verwijst naar een voormalig nonnenklooster dat hier lag. Als je hier als non wilde intreden, moesten je ouders 100 goudmarken betalen.

- Weet je dat het best uitzonderlijk is dat Maastricht over meerdere pleinen beschikt? Er zijn niet veel steden in Nederland die dat hebben. Vaak is er één centraal marktplein te vinden in een stad. Dit heeft te maken met de tweede stadsmuur die werd geplaats als gevolg van de groeiende bevolking.  Echter, doordat de Pest uitbrak nog voordat de tweede muur goed en wel klaar was, begon de bevolking te krimpen, waardoor er veel ruimte over was die onbebouwd bleef en pleinen werden. Helemaal geen probleem uiteraard. Daar weten we in Maastricht wel raad mee. Deze pleinen vormen anno nu immers de plekken waar het bruist van  gezellige terrassen en evenementen.

- Honderden per dag. Dag in dag uit. Het hele jaar door. Ieder jaar weer. Voor veel locals is het een traditie, en ook bezoekers lopen de kapel van de Onze Lieve Vrouwekerk (met de ingang aan het plein) niet voorbij zonder een kaarsje aan te steken. Om te vieren, te herdenken of gewoon even voor een momentje van stilte. Het levert een indrukwekkend gezicht op in het voorbij gaan. 

- Aan het Onze Lieve Vrouweplein ligt het hoofdkantoor van het hoofdkantoor van het European Institute for Public Affairs (EIPA) waar ook  Studio Europa gevestigd is. Neem eens een kijkje op het binnenpleintje van dit gebouw. Het is niet alleen een plek waar de Maastrichtse ‘Europa Vibe’ goed voelbaar is. Als je goed kijk zie in het gebouw een bijzondere weerspiegeling van de Onze Lieve Vrouwekerk. Dit moet haast wel opzet zijn geweest van de architect, niet? 

- Het moest een zwembad worden in de kelder van het vijfsterren Derlon Hotel Derlon. Echter stuitte men tijdens verbouwingswerkzaamheden op de resten van een Romeins Badhuis. Het zwembad kwam er niet, een museumkelder wel. Dit is nu vrij toegankelijk voor iedereen. 

- Mariabeeldjes op de hoek OLV Plein en Bredestraat
Op de weg van de Onze Lieve Vrouwebasiliek richting de Sint Servaasbasiliek, ook wel de ‘bidweg’ genoemd, kom je als je goed kijkt verschillende Mariabeeldjes tegen. Ze zitten ‘verstopt’ in gevels. Het zijn geschenken van mensen op deze route die blijk wil geven van hun hun dankbaarheid voor de hulp die Maria hen geboden heeft. 

- Straatnamen in het Maastrichts
Mocht je als bezoeker een woordje Maastrichts willen leren, dan is het misschien wel leuk om de straatnamen op en rond het Onze Lieve Vrouweplein goed in de gaten te houden. Deze staan namelijk in twee talen vermeld op de straatnaamborden. 

- Vier Hofleveranciers in één adem
In het gebied rondom het Onze Lieve Vrouweplein, in een straal van zo’n 100 meter kom je maar liefst 4 zaken tegen die het predicaat ‘Hofleverancier’ dragen. Dat zijn bloemenzaak Frissen-Pieters op de Graanmarkt, Herenmodezaak Maison Louis in de Stokstraat, Kapsalon Craft op het Onze Lieve Vrouweplein en koffie- en theebranderij Blanche Dael in de Wolfstraat.

• Vrijthof

- Struikelsteentjes
Ter hoogte van Bredestraat nummer 37 zie je een van de vele struikelsteentjes zoals die in Maastricht op veel plekken zijn verwerkt tussen de straatstenen. Ze herinneren aan de gedeporteerde en vermoorde inwoners van Maastricht in de tweede Wereldoorlog door de Nazi's.

- Spaans Gouvernement
Van het Spaans Gouvernement wordt gezegd dat het waarschijnlijk een van de oudste bewaard gebleven woonhuizen van Maastricht is. Het huis was het eerste pand (vanuit de toenmalige stad gezien) dat deel uitmaakte van het immuniteitsgebied van de Sint-Servaaskerk, vandaar de naam Prima Porta. In de 16e eeuw deed het dienst als een (koninklijke) verblijfplaats, een soort pied-à-terre, van diverse Brabantse hertogen en ook keizer Karel V, later ook koning Phillips II van Spanje (vandaar de naam!). In het historische pand vind je tegenwoordig het Fotomuseum aan het Vrijthof. 

- Rood van de toren
Waarom is de St. Jan rood? Een veelgestelde vraag van bezoekers die vanaf het Vrijthof om zich heen de torens bekijken. Er doen allerlei verhalen de ronde. Dat het ossenbloed zou zijn bijvoorbeeld, maar ossenbloed rood is alleen de naam die de kleur van de verf beschrijft. De kleur werd ooit gebruikt om de gebouwen behorende bij de Sint Servaas (die ooit dezelfde kleur had) te duiden. Het beschermt het bouwwerk bovendien tegen aantasting van zure regen en bedekt de kleurverschillen die ontstaan zijn tussen de mergel na renovatiewerkzaamheden. De kleur rood is, naast okergeel en wit, een van de drie historische kleuren die gebruikt mogen worden voor gevels in Maastricht.  

- ‘Zaate Hermenie’
Een bont gezelschap dat het Vrijthof kleur geeft, het hele jaar door. Zo zou je het kunstwerk op het Vrijthof kunnen omschrijven. En dat is ook precies wat een traditionele Maastrichtse ‘Zaate Hermenie’ doet, alleen dan tijdens Carnaval. Het is een bont gezelschap van jonge en oudere ‘niet professionele’ muzikanten. Vooral dat laatste een must, want hoe minder perfect de noten en hoe groter en gezelliger de chaos, des te meer kun je spreken van een echte ‘Zaate Hermenie’. 

- Café in de Oude Vogelstruys 
Café in de Oude Vogelstruys, in de volksmond ook wel ‘De Struys’, wordt in Maastricht veelal omschreven als het oudste café van de stad. De plek heeft sinds het begin van de 14e eeuw, toen het een herberg was voor rondtrekkende pelgrims, een horecafunctie. De naam verwijst naar de struisvogeleieren die deel uitmaken van de relikwieën van Sint Servaas en die destijds veel belangstelling trokken. 

- Hoofdwacht 
De Hoofdwacht op het Vrijthof was vroeger het hoofdkwartier van de garnizoenscommandant. Een plek waar de belangrijkste mensen van het leger werkten. De sleutels van de stadspoorten en andere vestigingen werden hier ’s nachts opgeborgen en bewaakt. Leuk weetje: Tegenover de hoofdwacht zit cafe de Momus, te herkennen aan het narrenhoofd bovenaan de gevel. Hier zat vroeger de sociëteit Momus. Het narrenhoofd zou volgens de legende precies naar binnen kunnen kijken bij het kantoor van de garnizoenscommandant in de hoofdwacht. Als een stil protest tegen een aansluiten van Maastricht bij Nederland destijds.  

- Theater aan het Vrijthof
Op deze plek stond ooit het Witte Vrouwenklooster. Een plek die voorkomt in het bekende toneelstuk rondom ‘Mariken van Nieumeghen’, dat rond 1500 is geschreven. Mariken zou hier hebben gezeten uit boetedoening voor een zondig leven en er uiteindelijk ook gestorven zijn. Het gebouw van het klooster werd later vervangen door een nieuw gebouw dat als generaalshuis werd gebruikt. Voordat het Theater haar intrek nam, werd het gebouw nog gebruikt als stedelijk museum, de gemeenteontvanger, het stadsarchief, stadsbibliotheek en politiebureau. 

- De Perroen
Niet te verwarren met het gelijknamige café dat ook aan het Vrijthof ligt, is de stenen zuil op een plateau met trappen en omringd door drie leeuwenfiguren opgericht in 1292 en was het teken van gezag van de prins-bisschop van Luik. Het werd destijds gebruikt als een centrale plek voor het doen van mededelingen. Ook veroordelingen en heksenverbrandingen vonden hier plaats. Tegenwoordig is het een fijne plek om even te zitten en hangen met een ijsje en je blik over dat plein, zo fijn.